محل تبلیغات شما

ادبستان





حذف در زبان فارسی و انواع آن

اگر حذف به خاطر پرهیز از تکرار واژه صورت‌گیرد و برای جزء حذف‌شده معادلی درجمله باشد؛حذف به قرینه‌ی لفظی است.{من}کتاب را خواندم.

اگر خواننده از سیاق ونحوه‌ی گفتن عبارت به جزء حذف‌شده پی‌ببرد حذف به قرینه‌یمعنوی است:از مشدی حسن چه خبر؟{داری}

نهاد جدا در جمله‌های هم‌پایه و ناهم‌پایه‌ی اول شخص و دوم‌شخص را می‌توان حذفکرد :تو گفتی{تو}درست را می‌خوانی اما{تو}نخواندی.

اگر نهاد ضمیر،بدل یا وابسته داشته‌باشد یا مورد تأکید واقع بشود قابل حذفنیست: 1-تو این موضوع را گفته‌بودی (نه کس دیگر)  2-ما بچه‌ها خیلی او رادوست‌داشتیم . 3-من معلّم باید در دانش‌آموزم ایجاد انگیزهبکنم.

حذف نهاد جدا فقط با قرینه‌ امکان‌پذبر است.-حذف نهاد پیوسته امکان پذیر نیست.

حذف فعل در جمله‌های پرکاربرد به قرینه‌ی معنوی است.چه جالب    سلام.   خدا حافظ.

حذف فعل اسنادی در جمله‌های مرکب اغلب به قرینه‌ی معنوی است: بگفت آشفته از مهدور بهتر.

در جمله‌های پرسشی و پاسخی  آن‌چه درپاسخ باقی می‌ماند  نقطه‌ی اطلاعنامیده‌می‌شود.  از کدام گردانی ؟   یازهرا

درشبه‌جمله ها و بعد از بای قسم حذف به قرینه‌ی معنوی صورت می‌گیرد: به خداقسم/شکرت.

تمرین:

1-   اوّل دفتر به نام ایزد دانا

 

2-   آب برداشتم و گرد تشنگان می‌گشت.

 

3-   عاشقم برلطف و برقهرش به جد/  ای عجبمن عاشق این هردو ضد

 

4-   دوست دارد دوست این آشفتگی / کوشش بیهوده به از خفتگی 

 

5-   نی حدیث راه پرخون می‌کند /قصّه های عشق مجنون می‌کند

 

6-   بیان شوق چه حاجت که سوز آتش دل / توان شناخت ز سوزی که در سخن باشد

 

7-   ما همه شیران ولی شیر علم / حمله‌شان از باد باشد دم‌ به دم

 

8-   من بدبخت بلند شدم همان‌طور عینک به چشمم.

 

9-   انسان چه چیز را قاضی قرار می‌دهد؟  کلاه خویش را

 

10-                       گفتم غم تو دارم   /گفتا غمت سرآید

 

11-                       بارها دیده‌بودم و دیگران نیز دیده‌بودند که از صحنه‌هایی که دیده‌بود به شدّتمی‌گریست.

 

12-                       اسفندیار برچه متکی است ؟برفرمان شهریار.

 

13- آن ها با اسب حرکت کردند ما نیز به دنبالشان .

 

14- چه بهتر که شمارا آن جا دیدم.

 

15- هزارشکر که دیدم به کام خویشت باز.

 

16- دیدی که یار جز سر جور و ستم نداشت         بشکست عهد وز غم ما هیچ غم نداشت

 

17- تو قد بینی و مجنون جلوه‌ی ناز                  تو چشم و او نگاه ناوک انداز

 

- بگفتا گر خرامی در سرایش                    بگفت اندازم این سر زیر پایش

 

19- قرار بر کف آزادگان نگیرد مال          نه صبر در دل عاشق نه آب در غربال

 

20- تو این موضوع را مطرح کرده‌بودی.

 

21- درآن حال روحش کجا بود؟ در جهانی غیر از جهان ما

 

22- نی حریف هرکه از یاری برید          پرده‌هااشپرده‌های ما درید

 

23- ارزان نخر که ارزان بفروشی.

 

24- من بدبخت این حادثه را پیش‌بینی کرده‌بودم.

 

25- کوهنوردان دچار بهمن و از صعود منصرف شدند.

 

26- چه فایده که این کار را انجام ندهید.

 

27- تو نکته های کنکور را گشودی نه کس دیگر.

 

28- من حقوقدان باید ارزش کار شما را بدانم

 

29- نان‌خوردن و نشستن به که کمر زرین بر میان‌بستن

 

30- دیوارها تا کمر از سنگ و باقی از چینه است

 

31- قراربود بیاید اما نتوانست.

 

32- من ،شهریار،فرزند شما هستم

 

33- بهایم خموشند و گویا بشر/زبان بسته بهتر که گویا به شر

 

34- بگفت از دل تو می‌گویی من از جان

 

35- به سلامت                    تشکر                      گردش به چپممنوع

 

36- زبان در دهان ای خردمند چیست ؟         کلید در گنج صاحب هنر

 

37- هنگام وداع تو ز بس گریه که کردم         دور از رخ تو چشم مرا نور نماندست

 

38- شکر خدا که از مدد بخت کارساز         بر حسب آرزوست همه کار و بار دوست

 

39- صبا اگر گذری افتدت به کشور دوست         بیار نفحه‌ای از گیسوی معنبر دوست

 

40- به ولای تو که گر بنده خویشم خوانی         از سر خواجگی و مکان برخیزم

 

41- گفتی ز سر عهد ازل یک سخن بگو         آن گه بگویمت که دو پیمانه درکشم

 

42- به مردمی که دل دردمند حافظ را         مزن به ناوک دلدوز مردم افکن چشم



#مبحث_قافیه:

تبصره ی 1 : به آخر حرف یا حروف اصلی قافیه در قاعده ی یک و دو حرف اضافه شود ، رعایت این حرف یا حروف تا پایان شعر اامی است و به آن ها حرف یا حروف الحاقی می گویند . مثال :

بنمای رخ که باغ و گلستانم آرزوست
بگشای لب که قند فراوانم آرزوست

ردیف : آرزوست / واژه های قافیه : (گلستانم و فراوانم ) / حروف اصلی قافیه : (ان )  / حروف الحاقی (    َ   م  )  قاعده ی 2

حروف الحاقی قافیه :  حرف یا حروفی است که جز اصل کلمات قافیه نیست ومی توان آن را از پایان کلمات قافیه برداشت بدون آن که به اصل معنای کلمه لطمه وارد کند . حروف الحاقی شامل موارد زیر است :

1- شناسه های فعل : شناسه های فعل عبارتند از : ( م–ی -  یم–ید–ند ) مثال :

نخستین به نیزه برآویختند
همی خون ز جوشن فروریختند

واژه های قافیه: ( برآویختند و فروریختند ) ، حروف الحاقی: ( ند ) است چون شناسه ی فعل است که آن را بر می داریم . هجای قافیه:   ( ویخت–ریخت ) می باشد و حروف اصلی: ( یخت ) است .

*نکته : شناسه ی ((    َ   د  )) در سوم شخص مفرد فعل های مضارع ، همواره حرف الحاقی به حساب می آید . مثال :

 اگر روم ز پیش فتنه ها برانگیزد
ور از طلب بنشینم به کینه برخیزد

واژه های قافیه : ( برانگیزد–بر خیزد ) حروف الحاقی :  (  َ   د )  ، هجای قافیه : ( گیز–خیز ) ، حروف اصلی : ( یز ).

نکته : تکواژ های ماضی ساز (( ید ، ت ، اد ، د )) چون چندان شناخته شده نیست می تواند جزو حروف اصلی قافیه قرار گیرند و قافیه درست است . مثال :

                                                      ای سرد و گرم دهر کشیده
شیرین و تلخ دهرچشیده                           

واژه های ( کشیده ، چشیده ) قافیه است / حروف اصلی : ید / حرف الحاقی : ه /  قاعده ی قافیه 2


2 - ضمایر متصل  ( م–ت–ش–مان–تان–شان ) . مثال:

بگفتا فراتر مجالم نماند                 بماندم که نیروی بالم نماند

حرف( م ) در ( مجالم و بالم ) ضمیر متصل است وحرف الحاقی محسوب می شود . پس اگر واژه های ( بالم و مجالم ) را هجا بندی کنیم هجای قافیه ی آن ( جال–بال ) است پس حروف اصلی آن ( ال ) است .

3-  مخفف زمان حال ( بودن ) : مانند ( مرده ام–برده ام )  که ( ام) درآن الحاقی است .

آتش قهر برافروخته اند           خانمان ضعفا سوخته اند

 واژه ی قافیه :(  برافروخته اند–سوخته اند)    حروف الحاقی : (   ِ   اند  )       هجای قافیه :( روخت–سوخت  )   حروف اصلی : ( وخت)

4- حرف صامت ( ی ) : مثال :

         
نشاط جوانی ز پیران مجوی
که آب روان باز ناید به جوی


 واژه های قافیه : ( مجوی–جوی )      حرف الحاقی: صامت ( ی ) در( مجوی و جوی)       هجای قافیه : ( جو) در هردو واژه ی قافیه  و حرف اصلی : مصوت بلند ( و  )

5- نشانه های جمع ( ان–ها–ات–ین ) . مثال :
 
به بستان پای نه فصل بهاران
تماشا کن به گرد جویباران

حرف الحاقی:  نشانه ی جمع ( ان ) در ( بهاران _ جویباران )     هجای قافیه : ( هار–بار )          حروف اصلی :  ( ا–ر )

5- نون مصدری : مثال :
                          
شیخ گفتا شوخ پنهان کردن است
پیش چشم خلق ناآوردن است


واژه های قافیه :(کردن  -  ناآوردن)
حروف اصلی : (   َ    ر  د )       حرف الحاقی :  (  ن  ) 

    

تبصره ی 2 : چنانچه واژه های قافیه به مصوت های (( ی )) و (( های بیان حرکت )) ختم شوند هر چند جز حروف مشترک قافیه محسوب می شوند اما حروف الحاقی هستند .

- مصوت بلند ( ی )  : جز حروف الحاقی است حتی اگر مصوت بلند ( ی ) جز اصل کلمه ی قافیه باشد . مثال:                                                                                                    
یکی مشکلی برد پیش علی
مگر مشکلش را کند مُنجلی

واژه های ( علی–منجلی ) قافیه محسوب می شوند و مصوت بلند ( ی ) حرف الحاقی است و هجای قافیه آن به ترتیب

( عَل–جَل) می باشد که با آن روشی قبلاً ذکر شد حروف (    َ   ل ) حروف اصلی است .

- های بیان حرکت یا ( های غیر ملفوظ ) : در آخر واژه ی قافیه قرار می گیرد چه جز حروف اصلی باشد یا نباشد . 

مثال:                                            
کسان شهد نوشند و مرغ و بره 
مرا روی نان می نبیند تره

که (های ) پایان واژه ها تلفظ نمی شود و به صورت یک کسره خود را نشان می دهد وحرف الحاقی محسوب می شود ( بَرِ- تَرِ ) و آنچه پس از برداشتن های بیان حرکت باقی می ماند ( بَر–تَر ) می باشد پس (   َ ر )  حروف اصلی است .

https://telegram.me/joinchat/BhCRBz8C8ADunxl-c8idjw

ادمین:
@khaniabad

ID  : @fonoon_e_adabi

✔️فرق بین های ملفوظ( صامت  ه )  و های بیان حرکت ( غیر ملفوظ ) : اگر واژه ای که ( ه ) در پایان آن قرار دارد ( ی ) نکره اضافه کردیم و نیاز به صامت میانجی نداشت ( ه ) صامت و ملفوظ است ولی اگر نیازمند صامت میانجی باشد ( های غیر ملفوظ ) است .
مثال :

خانه ای–لانه ای–نامه ای–جامه ای _دانهای _  و در تمام این واژه ها ( های غیر ملفوظ ) است .

ماهی–چاهی -  کاهی - آهی–راهی و . در تمام این واژه ها ( های ملفوظ و صامت) است .

 *( های )تمام صفت های مفعولی الحاقی است . مثل گفته ، شنیده ، رفته ، خورده و

 
تبصره ی 3- در قافیه کردن واژگان بر اساس قاعده ی دوم ( مصوت + صامت ) و ( مصوت + صامت + صامت ) حتماً مصوت های هجای قافیه یکسان باشند . اما استثنا اگر مصوت کوتاه (   َ    ِ      ُ   ) جزء حروف قافیه باشند ولی حروف الحاقی بگیرند یکسان نبودن مصوت ها جز عیوب قافیه به حساب نمی آید و قافیه درست است.

سراسر همه دشت پر کُشته بود
 زمین چون گل ارغوان گَشته بود

      در واژه های ( کُشته–گَشته )  (  های ) آن حرف الحاقی است و (کُشت–گَشت ) هجای قافیه است وبه ترتیب واج های هجای آن (   ُ   ش   ت  ) و (    َ    ش    ت ) حروف اصلی است اما با وصف این که مصوت های آن مختلف است به واسطه ی آوردن حرف الحاقی ( ه) بر سر آن ، قافیه صحیح است .

تبصره ی 4 : پسوند ها و پیشوند ها در صورتی که تکراری نباشند می توان واژه ی قافیه قرار بگیرد . مثال :

گفتم غم تو دارم گفتا غمت سرآید
گفتم که ماه من شو گفتا اگربرآید

                                           
چون ( سر–بر ) پیشوند هایی هستند که عیناً تکرار نشده اند پس می توان آن ها را به عنوان قافیه به حساب آورد .


تبصره ی 5 : اگر قبل از حرف یا حروف مشترک قافیه (( در قاعده ی 1 و 2 ) حرف یا حروف مشترک قرار بگیرد جز حروف قافیه محسوب نمی شوند و رعایت کردن آن ها اامی نیست .مثال :

بشنو از نی چون حکایت می کند
از جدایی ها شکایت می کند

ردیف : می کند / واژه های قافیه ( حکایت و شکایت ) / حروف اصلی قافیه : (   َ  ت )  قبل از حرف اصلی قافیه حروف مشترک دیگری ( کای ) آمده است اما جز حروف قافیه محسوب نمی شوند .

تبصره ی 6 : اگر واژه های قافیه در لفظ کاملاً یکسان باشند اما در معنی متفاوت باشند قافیه صحیح است و جناس دارند و جز قافیه های بدیعی محسوب می شوند . مثال :

خرامان بشد سوی آب روان
چنان چون شده بازجوید روان

واژه ها ی قافیه ( روان و روان ) / حروف قافیه (  ان ) / قاعده ی 2  / روان مصراع اول به معنی (جاری) در مصراع دوم ( روح و جان )



تبصره ی 7 : گاهی حروف قافیه در بیش از یک واژه قرار بگیرد. یعنی در یک مصراع جز یک کلمه باشند و در مصراع دیگر حروف قافیه  دو واژه واقع  شوند . مثال :

چراغ روی تو را شمع گشت پروانه
مرا ز خال تو با حال خویش پروا ، نه


واژه های قافیه : ( پروانه–پروا ، نه ) / حروف قافیه : ( ان +   ِ  )



تبصره ی 8 : گاه حروف قافیه و ردیف در یک کلمه ی جامد ( ساده ) می آیند .

دل می رود ز دستم صاحبدلان خدارا
دردا که راز پنهان خواهد شد آشکارا

((را )) در این بیت ردیف است ولی در مصراع دوم ردیف و قافیه در یک واژه آورده است که اشکالی ندارد .

* نکته : شیوه ی تشخیص حرف یا حروف اصلی قافیه : برای تشخیص حروف اصلی  قافیه ابتدا اگر واژه ی قافیه  حروف الحاقی  داشته باشد آن را بر می داریم بعد  هجای  قافیه را مشخص می کنیم پس از آن هجای قافیه را به صورت واج های تشکیل دهنده ی آن می نویسیم سپس از آخر هجای قافیه به سمت اول هجا می آییم هر کجا به مصوت رسیدیم حرف یا حروف اصلی قافیه تمام می شود .  مثال:

شیخ گفتا شوخ پنهان کردن است
پیش چشم خلق ناآوردن است

واژه های ردیف ( است واست )
واژه های قافیه : ( کردن–نا آوردن )
حرف الحاقی : (  ن  )

هجای قافیه : ( کَرد  -  وَرد ) 
حروف اصلی : (   َ   ر   د  )
قاعده ی 2


عیوب قافیه :

1- با توجه به اینکه قافیه در شعر فارسی خطی می باشد ( یعنی از نظر تلفظ و نوشتار یکسان است ) اگر واژه های قافیه در تلفظ یکسان باشند ودر نوشتار متفاوت باشند در قافیه گرفتن آنها باهم عیب محسوب می شود .

مثلاً اگر دو واژه ی ( حضیض و لذیذ ) درست است که در تلفظ یکسان هستند اما در نوشتار متفاوت است و صحیح نیست آنها را باهم قافیه بگیریم .

2- تکرار کردن پیشوندها و پسوند ها در صورتی که اساس قافیه قرار بگیرند از عیب های قافیه به شمار می آیند . مثال :


در این زمانه بتی نیست از تو نیکوتر
نه بر تو برشمنی از رهیت مشفق تر

https://telegram.me/joinchat/BhCRBz8C8ADunxl-c8idjw

ادمین:
@khaniabad

ID  : @fonoon_e_adabi

    آن ها آمده است .

قافیه ی درونی :

قافیه ای است که واژه های قافیه در درون یک مصراع قرار گیرند و فقط در پایان نیم مصراع ها نمی آیند . مثال :     

 

یارمرا ، غار مرا ، عشق جگر خوار مرا               یار تویی ، غار تویی ، خواجه نگه دار مرا  

قافیه ی میانی : در قافیه ی میانی حتماً باید مصراع به دو نیم تقسیم شود و قافیه باید در پایان نیم مصراع قرار گیرد . وقافیه ی میانی بیشتر در اوزان دوری  ( متناوب الارکان) می آید .

6

مثال :

در رفتن جان از بدن گویند هر نوعی سخن              من به چشمخویشتن دیدم که  جانم می رود

قافیه ی میانی : ( بدن  - خویشتن )

ذوقافیتین :

   اگر مصراع های بیتی دارای دو قافیه ی پشت سرهم در پایان مصرا ع ها باشد به آن ذوقافیتین مگویند . در این صورت اولی قافیه ی

غیر اصلی و قافیه ای که در آخر مصراع می آید قافیه ی اصلی است . مثال :

 

ای قصَه ی بهشت ز کویت حکایتی              شرح جمال حور ز رویتروایتی

                                                                                 قافیه1   قافیه 2                                قافیه 1   قافیه 2

واژه های ( کویت–رویت )  قافیه اول      واژه های( حکایتی–روایتی )  قافیه ی دوم         قافیه اصلی ( حکایتی–روایتی )

قافیه ی در  شعر نو :

         عقیده ی شاعران نوپرداز بر آن است که قافیه برای شعر واجب است . نیما می گوید شعر بی قافیه همچون حباب توخالی و یا آدم بی استخوان است . اما تفاوت شعر نو با شعر سنتی در این است که در شعر نو قافیه بیشتر ذوقی و سلیقه ای است اما در شعر سنتی اجباری است . قافیه در شعر نو مربوط به آخر مصراع ها نیست و هر کجا شاعر با توجه به مطلب خویش احساس نیاز به آن کرد از آن استفاده می کند و هر مطلب ااماً قافیه دار نیست .

در شعر نو بر خلاف شعر کلاسیک قافیه در آخر همه ی ابیات نمی آید بلکه بستگی به مطلب دارد از طرفی زمانی که شعر حاوی مطالب و موضوعات پراکنده و وصف های جداگانه است و یا این که جنبه ی امری و دعایی داشته باشد قافیه را لازم نمی دانند  . مثال :

داستان از درد می رانند                                         ( فاعلاتن فاعلاتن فع )

در خیال استجابت های روزانی                                ( فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فع )

مرغ آمین را بدان نامی که او را هست می خوانند مردم   ( فاعلاتن  فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن )

زیر باران نواهایی که می گویند                                ( فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فع )

(( باد رنج ناروای خلق را پایان ))                                

و به رنج ناروای خلق هر لحظه می افزاید

مرغ آمین را زبان با درد مردم می گشاید

بانگ بر می دارد : آمین

 همان گونه که می بینید در این شعر نو هر مصراع ازلحاظ وزن با مصراع های دیگر متفاوت است و همین باعث شده است که طول مصرا ع های آن کوتاه و بلند شود و باهم برابر نباشد  .   در شعر نو همانطور که  قبلاً گفته  شد هرکجا که شاعر لازم  ببیند  از قافیه استفاده می کند . درشعر نیمایی بالا واژه های ( می رانند ، می خوانند ) و ( می افزاید ، می گشاید ) دو به دو باهم هم قافیه هستند .

مثالی از شعر نو  دیگر :

شب همه شب شکسته خواب به چشمم

گوش بر زنگ کاروانستم

با صدای نیمه زنده ز دور

هم عنان گشته هم زبان هستم

جاده اما ز همه کس خالی است

ریخته بر سر آوار آوار

این منم مانده به زندان شب تیره که باز

شب همه شب

گوش بر زنگ کاروانستم

قافیه محسوب شوند . پس قافیه ی ما معیوب است .

مثال دیگر :

به گیتی ز آب و آتش تیزتر نیست              دو جان جان اند و دو سلطان ستمگر

                                              ترا سیمرغ و تیز گز بباید                         نه رخش جادو و زال فسونگر

در دو واژه ی ( ستمگر و فسونگر ) شاعر پسوند های تکراری ( گر ) را در هر دو واژه به عنوان قافیه محسوب کرده است که قافیه صحیح نمی باشد و قافیه معیوب است .

  * نکته : تکرار واژه ی قافیه ی مصراع اول غزل در مصراع چهارم ، نه تنها عیب نیست بلکه از آرایه های ادبی به شمار می آید و به آن (( رد القافیه )) گفته می شود .

علی ای همای رحمت تو چه آیتی خدا را              که به ماسوا فکندی همه سایه ی هما را

                                     دل اگر خدا شناسی همه در رخ علی بین                به علی شناختم من به خدا قسم خدا را

واژه ی (( خدا )) در مصراع اول قافیه است همین واژه در مصراع چهارم تکرار شده است .

3- در طرح حروف اصلی قافیه به صورت ( مصوت + صامت + صامت ) صامت های بعد از مصوت باید یکسان باشند در غیر این صورت اگر باهم اختلاف داشته باشند قافیه ی ما معیوب است .  مثلاً اگر دو واژه ی دو واژه ی ( ذرّه  -  قطره ) را در یک هم قافیه بگیریم

صحیح نیست به دلیل اینکه در هجای قافیه صامت های قافیه نباید باهم اختلاف داشته باشند در حالی که در این دو واژه اینگونه نیست .

 

5

 

مثال :                                              که گر آفتاب است یک ذرّهنیست           وگر هفت دریاست یک قطره نیست

 

        واؤه ( ذرّه )               حرف الحاقی :  ه          هجای قافیه : ذ    َ      ر     ر              حروف اصلی :    َ       ر     ر

        واژه ( قطره )              حرف الحاقی :  ه          هجای قافیه:  ق   َ    ط     ر              حروف اصلی:    َ        ط      ر

در این دو واژه می بنیم که در حروف اصلی آن بین صامت ( ر ) و ( ط) آن اختلاف وجود دارد. پس نمی توانند باهم هم قافیه باشند و قافیه ی ما معیوب است .

*   نکته : اگر واژگانی که قافیه می گیرند از واژه های غیر ساده ( مشتق ،  مرکب ) ساخته شده باشند در صورتی که اجزای سازنده ی این واژگان چندان آشکار نباشد و بتوان بین معنای دو جز بتوان فرقی نهاد ، جایز است قافیه صحیح است . مثلاً قافیه گرفتن واژه های    ( رنجور  با  مزدور ) ،  (  آب  با گلاب )، ( شاخسار با کوهسار ) ، ( سزگار ، کامگار ) ،( دانا ، گویا ) ،( مرزبان ، پاسبان )و .

 

5- اگر اجزای واژگان قافیه کاملاً شناخته شده باشند نمی توان با افزودن حروف الحاقی آن ها را هم قافیه کنیم مثلاً واژه ای

 (زلفکان ) را با واژه ی ( رخان ) نمی توان هم قافیه گرفت زیرا :

شب سیاه بدان زلفکان تو مان                       سپید رئز به پاکی رخان تو ماند

((تو ماند )) ردیف است و واژه های (( زلفکان و رخان )) واژه های قافیه قرار گرفته اند و چون پسوند (( ان )) در هردو واژه نشانه ی جمع است و تکراری هستند قافیه نادرست است  .

6- زمانی تغییر مصوت ها در واژه های قافیه ای حروف الحاقی دارند درست است که در هجای قافیه  مصوت هایی که باهم متفاوت هستند از یک دسته از مصوت ها باشند یعنی یا هردو در مصوت کوتاه باهم اختلاف داشته باشند یا در مصوت بلند . مثال :

هر وزیر و شاعر و مفتی که او طوسی بود                 چون نظام الملک و غزالی و فردوسی بود

    واژه ی قافیه : طوس           حرف الحاقی : ی         هجای قافیه  (  ط    و     س  )       حروف اصلی :   و     س

    واژه ی قافیه : فردوسی        حرف الحاقی : ی        هجای قافیه : ( د    َ   و     س  )        حروف اصلی:    َ        و      س 

 

اگر به حروف اصلی دقت شود می بینیم از آخر هجای قافیه به ابتدای آن برویم در هجای قافیه ی ( طوس ) به مصوت بلند ( و ) برخورد می کنیم اما در واژه ی ( فردوس ) به مصوت کوتاه (   َ    ) بر می خوریم . پس این دو قافیه معیوب است .

قافیه ی حاجب :               

        واژگانی هستند که پیش از قافیه عیناً( لفظ و معنی واحد ) تکرار می شوند درست مثل ردیف است اما با این تفاوت که ردیف بعد از قافیه قرار می گیرد ولی حاجب پیش از قافیه قرار می گیرد .  مثال :

هر چند رسد هر نفس از یار غمی              باید نشود رنجه دل از یاردمی                                                                             

واژه های قافیه : (  غمی–دمی )                              قافیه ی حاجب : دو واژه ی ( یار–یار )

 *پسندیده ترین نوع حاجب آن است که میان دو قافیه در آید مانند :

ای شاه زمین بر آسمان داری تخت                 سست است عدو تا تو کمان داری سخت

واژه ها ی ( آسمان و کمان ) و ( تخت و سخت ) قافیه و قافیه ی اصلی ( تخت ،  سخت ) و قافیه ی حاجب ( داری  -  داری ) میان

تا از بر چشم آن جوان رفت
بینائی چشم ما از آن رفت

رفتم که از آن کناره گیرم
هر چیز که بود از میٰان رفت

دل رفت که دوست کام گردد
بیچاره بکام دشمنان رفت

از ذوق سمٰاع در خروشم
تا نام که باز بر زبان رفت

ای از همه مانده بر سر هیچ
جهدی جهدی که کاروان رفت

خود را به کنار خود ندیدیم
تا از که حدیث در میان رفت

اندیشه کجا رسد به کنهش
بر چرخ کسی به نردبان رفت؟

دیگر ز ندامتم چه حاصل
اکنون که چو تیرم از کمان رفت

تعیین قدر نمیتوان کرد
از تیر قضا کجٰا توان رفت

از کشتن من زیان چه داری؟
حرفیست که در میان، زیان رفت

چون رفت ز بام سوی خلوت
گوئی تو که ماه ز آسمٰان رفت

شد خاک رضی بر آستانش
رفته رفته بر آسمٰان رفت


رضی‌الدین آرتیمانی

یاد ایامی که در گلشن فغانی داشتم
در میان لاله و گل آشیانی داشتم
گرد آن شمع طرب می‌سوختم پروانه‌وار
پای آن سرو روان اشک روانی داشتم
آتشم بر جان ولی از شکوه لب خاموش بود
عشق را از اشک حسرت ترجمانی داشتم
چون سرشک از شوق بودم خاکبوس درگهی
چون غبار از شکر سر بر آستانی داشتم
در خزان با سرو و نسرینم بهاری تازه بود
در زمین با ماه و پروین آسمانی داشتم
درد بی‌عشقی ز جانم برده طاقت ورنه من
داشتم آرام تا آرام جانی داشتم
بلبل طبعم رهی باشد ز تنهایی خموش
نغمه‌ها بودی مرا تا همزبانی داشتم


آخرین جستجو ها

شهیدان مسلم و مسعود بهروز آموزش زبان ترکی استانبولی وبلاگ نمایندگی شیراز فروش محصولات دیجی کالا پارس 09035059158 بانک مقالات انگلیسی حسابداری با ترجمه فارسی سال 2020میلادی gofdockrence ubmittuso netlalacir Marie's blog consgaddicir